Για Γονείς
Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Ομιλίας
Τα Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Ομιλίας αποτελούν ένα μοντέλο τυπικής ανάπτυξης.
Γνωρίζοντας όμως την προσωπικότητα και την μοναδικότητα του κάθε παιδιού δικαιολογούμε την έως ένα βαθμό απόκλιση από αυτά. Εάν όμως παρατηρήσετε κάτι ανησυχητικό στην ανάπτυξή του, επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας.
Το παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του με το χρόνο. Όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά μεταξύ τους και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθμό. Τα στάδια ανάπτυξης που περιγράφονται, βασίζονται στο μέσο όρο.
Μην ανησυχείτε εάν το μωρό σας αποκλίνει από αυτόν το μέσο όρο. Εάν όμως παρατηρήσετε κάτι ανησυχητικό στην ανάπτυξή του, επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας.
Για θέματα που αφορούν ειδικά την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας μπορείτε να απευθυνθείτε για συμβουλές σε επαγγελματίες λογοθεραπευτές.
Αναγνωρίζει ήχους
Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι
Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους
Συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους
Μιμείται ήχους
Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες
Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες
Χαμογελάει όταν του μιλάνε
Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /b/, /p/ και /m/ όταν μουρμουρίζει
Ποικίλει σε ύψος και ένταση η φωνή του
Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του
Ακούει και μιμείται περισσότερους ήχους
Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός)
Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει
Μιμείται μερικούς ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή
Ακούει όταν του μιλάς
Αρχίζει να μετατρέπει το μουρμούρισμα σε ακατάληπτη γλώσσα
Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1 – 3 λέξεων
Κατανοεί απλές εντολές
Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί)
Παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα
Ακολουθεί απλές εντολές
Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά)
Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο
Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί
Ηλικία 19 – 24 μηνών
Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς)
Είναι 25 – 50% κατανοητό στους ξένους
Αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα
Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες
Χρησιμοποιεί κατάλληλο χρωματισμό στη φωνή για τις ερωτήσεις
Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;»
Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες
Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος
Ονομάζει επακριβώς μερικά οικεία αντικείμενα
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 ή περισσότερων λέξεων
Συνεχίζει να ηχολαλεί όταν συναντά δυσκολίες στο λόγο
Καταλαβαίνει το «ένα» και τα «πολλά»
Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά)
Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους
Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις
Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος
Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά σε απλές ερωτήσεις
Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες, τραγούδια και ρυθμούς
Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις
Χρησιμοποιεί φράσεις 3 – 4 λέξεων, με Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο
Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό και ανώμαλους τύπους στον αόριστο
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ή 900 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 έως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου)
Παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη
Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που λέγονται
Μιλάει με δυνατή φωνή
Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά
Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση
Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα
Χρησιμοποιεί το βοηθητικό «είναι»
Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική
Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματώ – ξεκινώ, μέσα – έξω, μικρό – μεγάλο)
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη
Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, που, γιατί)
Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις
Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα
Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις
Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους
Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά
Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος
Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200 – 2000 λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800 – 1500 λέξεων
Ο λόγος είναι 80% καταληπτός
Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν
Κατάλληλη χρήση του «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις
Βάζει δύο γεγονότα σε χρονολογική σειρά
Συμμετέχει σε συζητήσεις
Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου
Ηλικία 4 – 5 ετών
Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών έως το 3
Αναγνωρίζει 1 έως 3 χρώματα
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 έως 2000 ή περισσότερων λέξεων
Μετράει ως το 10 μηχανικά
Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 8 λέξεων
Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη
Ρωτά για ορισμούς λέξεων
Μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου
Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων
Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια
Μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλείψεων και των υποκατάστατων
Ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους
Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κτλ.
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία
Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή
Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη
Κάνει ερωτήσεις με το «πως»
Απαντά λεκτικά στο «Γεια» και στο «Τι κάνεις;»
Χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο και μέλλοντα κατάλληλα
Χρησιμοποιεί συνδέσμους
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 13000 λέξεις
Ονομάζει τα αντίθετα
Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας
Μετρά ως το 30 μηχανικά
Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία
Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια
Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά
Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς
Κατανοεί το «αριστερά» και το «δεξιά»
Χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές
Απασχολείται με συζητήσεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων
Χρησιμοποιεί προτάσεις 6 λέξεων περίπου
Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου
Απαγγέλει το αλφάβητο
Μετράει ως το 100 μηχανικά
Χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως
Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή
- Αν δεν κατανοεί αυτό που του λέτε, δεν αντιδρά κατάλληλα στις οδηγίες που του δίνετε ή δεν ανταποκρίνεται στις προσπάθειες που κάνετε για να επικοινωνήσετε μαζί του
- Αν η άρθρωσή του δεν έχει ακρίβεια και ορισμένες φορές ακούγεται σαν να «μασάει» τις λέξεις
- Αν δεν δείχνει σημεία επικοινωνίας με το περιβάλλον και δεν αντιδρά σε ήχους
- Αν κάνει στερεοτυπικές, μονότονες και επαναλαμβανόμενες κινήσεις με το σώμα, τα άκρα ή το κεφάλι
- Αν ασχολείται με ιδιόρρυθμο τρόπο με τα αντικείμενα (περίεργη χρήση αντικειμένων)
- Αν η ομιλία του δεν είναι σχετική με τις ερωτήσεις που του κάνετε ή με την συζήτηση
- Αν δυσκολεύεται να ξεκινήσει να μιλά, κολλάει στον πρώτο ήχο της λέξης ή επαναλαμβάνει πολλές φορές κάποια συλλαβή
Αν υπάρχουν συμπεριφορικές δυσκολίες όπως:
- Υπερκινητικότητα
- Διάσπαση προσοχής
- Μειωμένο εύρος προσοχής
- Έλλειψη βλεμματικής επαφής
- Αποστασιοποίηση από συνομήλικους
- Αντίσταση στην αλλαγή συνηθειών ή του περιβάλλοντος
- Μεγάλα έντονα νευρικά ξεσπάσματα
Εφ’ όσον οι γονείς υποψιάζονται πως το παιδί έχει κάποια δυσκολία στην εξέλιξη του λόγου του μπορούν να απευθυνθούν σε:
- Ιδιώτες λογοθεραπευτές
- Ιδιωτικά κέντρα που έχουν διεπιστημονική ομάδα
- Δημόσιους φορείς για καλυψη της δαπανης για ειδικές θεραπείες:
- Κρατικά ή Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία
- Κέντρα Παιδοψυχικής Υγεινής Ε.Ο.Π.Υ.Υ.
- Κέντρα Ψυχικής Υγείας – Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα δημόσια ή εποπτευόμενα από Δημόσιο Φορέα.
Η χορήγηση συνεδριών είναι το ανώτερο έως και ένα έτος. Μετά της λήξη των συνεδριών, αν συνεχίζουν να υπάρχουν δυσκολίες, μπορεί να ξαναπεράσει το παιδί από επιτροπή και αναλόγως να πάρει έγκριση για δεύτερη φορά.
Τα ασφαλιστικά ταμεία δικαιολογούν συνεδρίες λογοθεραπείας, εφόσον οι ενδιαφερόμενοι αξιολογηθούν από τις αρμόδιες επιτροπές. Στη συνέχεια ο ασφαλισμένος θα καταθέσει τις αποδείξεις του λογοθεραπευτή στο ταμείο του προκειμένου να του αποδοθεί η δαπάνη για το ποσό που έχει εγκριθεί. Πιθανές αλλαγές στο σύστημα ασφάλισης μπορεί να επηρεάσουν τη μέχρι τώρα τακτική και οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να ενημερώνονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Δραστηριότητες που ενισχύουν την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας:
- Δώστε χρόνο στο παιδί σας να δείτε τι το ενδιαφέρει και πριν του μιλήσετε εξασφαλίστε την προσοχή του
- Δώστε του ευκαιρίες για επικοινωνία και χρόνο για να απαντήσει, βάζοντας έτσι τις βάσεις για τις αρχές της συζήτησης
- Χρησιμοποιείστε καθαρή ομιλία και μην κοροϊδεύετε ή επαναλαμβάνετε τις λανθασμένες εκφορές
- Χρησιμοποιείστε πλούσιο, σε λεξιλόγιο και σύνταξη λόγο καθώς κάνετε διάφορες δραστηριότητες π.χ. μπάνιο, ντύσιμο, τάισμα, βόλτα στο πάρκο
- Επεκτείνετε το λόγο του παιδιού από μία λέξη σε δύο ή τρεις π.χ. το παιδί λέει «κούκλα», εσείς λέτε «μια όμορφη κούκλα»
- Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του με βάση τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις του π.χ. «Ας πάμε να αγοράσουμε μήλα. Τα μήλα είναι φρούτα και τα παίρνουμε από το μανάβικο. Τα πορτοκάλια και οι μπανάνες είναι κι αυτά φρούτα.»
- Διαβάστε παραμύθια και άλλα βιβλία στο παιδί και κάντε ερωτήσεις εναλλάξ με το παιδί ή ζητήστε του να μαντέψει τη συνέχεια της ιστορίας.
- Μάθετε στο παιδί μικρά τραγουδάκια ξεκινώντας από απλά δίστιχα με ρυθμό π.χ. πάει ο λαγός να πιει νερό.
- Παίξτε με παιχνίδια που ενισχύουν το λεξιλόγιο όπως το παιχνίδι με τις κατηγορίες «πρόσωπο- ζώο- φυτό- πράγμα»...
- Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει και να μάθει να κάνει ερωτήσεις.
- Ενθαρρύνετέ το να ζητάει εξηγήσεις όταν δεν καταλαβαίνει μια λέξη
- Μιλήστε για χρονικές και χωρικές σχέσεις (π.χ. πριν, μετά, πάνω, κάτω...)
- Δείξτε πράγματα που ναι ίδια ή διαφορετικά (ενσωματώστε τις έννοιες αυτές στο παιχνίδι π.χ. ψηλό ζώο- κοντό ζώο)
- Δουλέψτε την ομαδοποίηση (π.χ. φρούτα με φρούτα...)
- Δραστηριότητες: ποιο δεν ταιριάζει και γιατί.
- Παιχνίδι ρόλων: στο μανάβη, στο κομμωτήριο, στο γιατρό...
- Δραματοποιήστε παιδικά παραμύθια και διατηρείστε τη μελωδικότητα της φωνής σας, διάλογοι με κούκλες.
- Ζητήστε τη γνώμη του σε θέματα όπως: τι χρειάζεστε από το σούπερ μάρκετ, τι δώρο θα άρεσε στον ξάδερφό του κλπ.
- Φροντίστε να μη φαίνεται ότι το διορθώνετε αλλά καθοδηγείστε τις απαντήσεις του συντακτικά επαναλαμβάνοντας τη φράση με τον κατάλληλο τρόπο.
- Δυσκολία στο συντονισμό αδρών και λεπτών κινήσεων, π.χ. πήδημα στο ένα πόδι, δέσιμο κορδονιών
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας
- Δυσκολία προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο
- Ανάγνωση συλλαβιστά, αργά και άχρωμα
- Αντιμεταθέσεις ή παραλείψεις ή προσθήκες γραμμάτων (ή συλλαβών) στην ίδια λέξη (πότι ή πι ή τοτόπι αντί για τόπι)
- Αντιστροφές γραμμάτων-αριθμών (ε αντί για 3)
- Καθρεπτική ανάγνωση ή γραφή (εμ αντί για με)
- Αντικαταστάσεις λέξεων με άλλες παρεμφερούς σημασίας (διαβάζουν ή γράφουν κοντός αντί για χαμηλός)
- ‘’Περίεργα’’ και αδικαιολόγητα λάθη, έχουν δυσανάγνωστα γραπτά.
- Δυσκολεύονται να μάθουν πίνακες, σειρές ονομάτων (π.χ. ημέρες της εβδομάδας, μήνες του χρόνου)
- Δυσκολεύονται να αντιγράψουν από τον πίνακα ή από σημειώσεις.
- Δυσκολεύονται στην κατανόηση κειμένου
- Στη γραφή μπερδεύει τα ακουστικά όμοια φωνήματα, π.χ. δ-θ, γ-χ, φ-β, καθώς και οπτικά
- όμοια γράμματα, π.χ. β-θ, π-τ, ο-α
- Χωρίζουν ή ενώνουν λέξεις, π.χ. με γάλο αντί μεγάλο, το πόδι μου πονάει.
Όμως:
Έχουν γρήγορη αντίληψη
- Συχνά ξαφνιάζουν με την οξυδέρκεια των παρατηρήσεων τους
- Έχουν ικανότητες συνδυαστικές
- Κρίνουν και οδηγούνται σε λογικά συμπεράσματα μετά από επεξεργασία δεδομένων
- Έχουν έφεση στην μηχανολογία, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές
- Έχουν γόνιμη φαντασία, χιούμορ και επινοητικότητα.
Η Δυσλεξία
- ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΑ
- ΔΕΝ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ (όρασης ή ακοής)
- ΔΕΝ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΑΝΩΡΙΜΟΤΗΤΑ (συνεπώς η επανάληψη της τάξης δεν έχει θετικό αποτέλεσμα)
- ΔΕΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ ΤΑ ΙΔΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ (ούτε είναι στον ίδιο βαθμό σε όλα τα δυσλεκτικά παιδιά)